Dziwuszka ogrodowa
| Haemorhous mexicanus[1] | |||
| (Statius Müller, 1776) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dziwuszka ogrodowa | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok | |||
Dziwuszka ogrodowa[4], dziwonia ogrodowa[5] (Haemorhous mexicanus) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), zamieszkujący Amerykę Północną. Nie jest zagrożony.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia 11 podgatunków H. mexicanus[6]:
- H. m. frontalis (Say, 1822) – południowo-zachodnia i południowo-wschodnia Kanada, USA i północno-zachodni Meksyk; obejmuje proponowany podgatunek clementis – San Clemente Island (południowo-zachodnia Kalifornia) i Wyspy Coronado (skrajnie północno-zachodni Meksyk).
- H. m. mcgregori (Anthony, 1897) – dziwuszka reliktowa[4] – takson wymarły, występował na Wyspach San Benito (północno-zachodni Meksyk).
- H. m. amplus (Ridgway, 1876) – dziwuszka wyspowa[4] – Guadalupe.
- H. m. ruberrimus (Ridgway, 1887) – południowa Kalifornia Dolna.
- H. m. sonoriensis (Ridgway, 1901) – południowa Sonora, południowo-zachodnia Chihuahua, północna Sinaloa (zachodnio-środkowy Meksyk); obejmuje proponowane podgatunki rhodopnus (środkowa Sinaloa) i altitudinis (przy granicy stanów Chihuahua i Sinaloa).
- H. m. coccineus (R. T. Moore, 1939) – południowo-zachodni Meksyk.
- H. m. potosinus (Griscom, 1928) – północno-środkowy Meksyk.
- H. m. centralis (R. T. Moore, 1937) – środkowy Meksyk.
- H. m. mexicanus (Statius Müller, 1776) – dziwuszka ogrodowa[4] – południowo-środkowy Meksyk.
- H. m. roseipectus (Sharpe, 1888) – doliny Oaxaca.
- H. m. griscomi (R. T. Moore, 1939) – Guerrero.
Autorzy Handbook of the Birds of the World, oprócz wyżej wymienionych, uznają także podgatunki H. m. clementis i H. m. rhodopnus[2]. IOC ten pierwszy włącza do H. m. frontalis, a ten drugi do H. m. sonoriensis[6]. Opisano też kilka innych nieuznawanych obecnie podgatunków: altitudinis (włączany do H. m. sonoriensis)[6], grinnelli, solitudinus, smithi i anconophila (synonimizowane z H. m. frontalis)[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 12,5–15 cm[2]. Masa ciała 17,5–27 g (różne podgatunki), 15,7–22,5 g (podgatunek griscomi)[2].
U samca czoło, ciemię, gardło oraz kuper czerwone do pomarańczowych; maska i wierzch ciała szarobrązowe, w brązowe kreski; brzuch biały, w brązowe kreski. U samicy brak czerwonej barwy; głowa brązowa, bez rysunku. Ogon u obu płci brązowy, równo ścięty.
Zasięg, środowisko[edytuj | edytuj kod]
Obecnie zamieszkuje niemal całe Stany Zjednoczone, południową Kanadę oraz Meksyk (poza południem kraju). Gatunek synantropijny występujący w północnoamerykańskich miastach, gdzie do budowy gniazd oprócz materiałów naturalnych używa również odpadków, np. niedopałków papierosów, co może być sposobem na odstraszanie roztoczy[8]. Pospolita, osiadła. W 1940 r. introdukowana w Nowym Jorku, skąd gwałtownie rozprzestrzeniła się na północ, południe i zachód. Introdukowana także na Hawajach[2].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN dziwuszka ogrodowa klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3]. W 2017 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność światowej populacji lęgowej na 40 milionów osobników[9]. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3][9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Haemorhous mexicanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Clement, P.: House Finch (Haemorhous mexicanus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-26].
- ↑ a b c Haemorhous mexicanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-12].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 412, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ House Finch (Carpodacus mexicanus). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2016-03-10]. (ang.).
- ↑ Monserrat Suárez-Rodríguez, Isabel López-Rull, Constantino Macías Garcia. Incorporation of cigarette butts into nests reduces nest ectoparasite load in urban birds: new ingredients for an old recipe?. „Biology Letters”. 1 (9), s. 20120931, 2013-02-23. The Royal Society. DOI: 10.1098/rsbl.2012.0931. (ang.).
- ↑ a b House Finch Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2000. ISBN 83-7073-059-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- House Finch. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).