Celofyz
| Coelophysis | |
| Cope, 1889 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| (bez rangi) | neoteropody |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
celofyz |
Celofyz (Coelophysis) – rodzaj teropoda z rodziny Coelophysidae. Zamieszkiwał tereny dzisiejszej Ameryki Północnej i być może południowej Afryki (przy założeniu, że megapnozaur jest młodszym synonimem celofyza – patrz niżej).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Opisano kilka gatunków należących do tego rodzaju, m.in. C. longicollis (Cope, 1887) i C. willistoni (Cope, 1887), obecnie jednak jako pewny gatunek traktuje się tylko jeden – C. bauri (Cope, 1887).
Coelophysis bauri został opisany przez Cope'a na podstawie fragmentarycznych, często uważanych za niediagnostyczne skamieniałości. Wprawdzie później, w latach 40. XX wieku, na terenie Ghost Ranch w Nowym Meksyku odkryto setki świetnie zachowanych szkieletów, lecz nie było pewne, czy rzeczywiście należą one do C. bauri (fragmentaryczność szczątków, na podstawie których Cope opisał ten gatunek, utrudniała porównania). Hunt & Lucas (1991) uznali nawet C. bauri za nomen dubium, a zwierzęta z Ghost Ranch zaliczyli do nowego gatunku Rioarribasaurus colberti[1]. W odpowiedzi Colbert i in. (1992)[2] wnioskowali do Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej o wyznaczenie neotypu dla C. bauri; komisja przychyliła się do ich wniosku[3], uznając za neotyp C. bauri kompletny szkielet z Ghost Ranch oznaczony AMNH 7224 (holotyp Rioarribasaurus colberti). Tym samym C. bauri jest starszym synonimem R. colberti.
Dodatkowo zdaniem części naukowców rodzaj Coelophysis jest też starszym synonimem rodzaju Megapnosaurus[4] (choć pozostaje to przedmiotem sporu).
Sullivan & Lucas (1999) stwierdzili, że będąca jednym z syntypów celofyza kość łonowa, oznaczona AMNH 2706, w rzeczywistości należy do opisanego przez nich gatunku Eucoelophysis baldwini; podejrzewali też, że wiele innych fragmentarycznych skamieniałości, na podstawie których Cope opisał celofyza, może również należeć w rzeczywistości do eucelofyza, lecz nie byli w stanie stwierdzić tego z całą pewnością[5]. Późniejsze badania wykazały, że eucelofyz nie był, jak twierdzili autorzy jego opisu, teropodem czy nawet w ogóle dinozaurem, lecz bardziej prymitywnym przedstawicielem kladu Dinosauriformes (obejmującego dinozaury i ich najbliższych krewnych)[6], być może spokrewnionym z silezaurem. Nesbitt i in. (2007) przebadali skamieniałości, na podstawie których Cope opisał celofyza i wywnioskowali, że część z nich (w tym AMNH 2706) można przypisać przedstawicielowi kladu Coelophysoidea co najmniej podobnemu do C. bauri (i tym samym nie mogą one należeć do prymitywnego eucelofyza); inne fragmentaryczne skamieniałości były niemożliwe do bliższej klasyfikacji, a kość udowa oznaczona AMNH 2725, prawdopodobnie należała do przedstawiciela kladu Crurotarsi (krewnych krokodyli) podobnego do szuwozaura[7].
Dane podstawowe[edytuj | edytuj kod]
Cechy gatunku:
- pokrycie ciała: nieznane: najczęściej przedstawiany z łuskami, choć istnieją przesłanki za upierzeniem celofyzoidów (odcisk oznaczony jako AC 1/7 z pędzelkowatymi wyrostkami zinterpretowanymi jako pióra)
- głowa: smukła czaszka, zawierała wiele pustych przestrzeni dla zmniejszenia wagi, z zakrzywionymi do tyłu zębami, jak u reszty teropodów;
- szyja: giętka, połączona z tylną częścią czaszki, wygięta w kształcie litery "S";
- kończyny przednie: rozwinięte z czteropalczastymi dłońmi (czwarty palec silnie zredukowany);
- kończyny tylne: smukłe, podciągnięte pod ciało, z rozwiniętym stawem skokowym, zakończone trzema dobrze rozwiniętymi palcami i czwartym mocno uwstecznionym;
Wymiary średnie:
- długość ciała ok.: 3 m;
- wysokość ok: 1,5 m;
- masa ok. 45 kg.
Okres występowania: późny trias.
Tryb życia, zachowania społeczne: Na podstawie znalezienie 1000 szkieletów celofyza w Ghosth Ranch (Nowy Meksyk) spekuluje się na temat jego stadnego trybu życia. Jednak w triasie często dochodziło do powodzi zabijających mnóstwo zwierząt i znoszących ich ciała w jedno miejsce. Tak więc znalezienie wielu szkieletów celofyza w jednym miejscu wcale nie musi świadczyć o jego stadności. Niegdyś podejrzewano go o kanibalizm, jednak obecnie neguje się tę teorię. Pożywienie: mięso.
Znaczenie nazwy:
- coelo = pusta
- physis = forma
- bauri = od nazwiska znalazcy, członka zespołu E. D. Cope'a – Baura
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hunt, Adrian P. & Lucas, Spencer G. (1991). "Rioarribasaurus, a new name for a Late Triassic dinosaur from New Mexico (USA)." Paläontologische Zeitschrift Vol. 65, p. 191-198.
- ↑ Colbert, E. H., Charig, A.J., Dodson, P., Gillette, D. D., Ostrom, J.H. & Weishampel, D.B. (1992). Coelurus bauri Cope, 1887 (currently Coelophysis bauri; Reptilia, Saurischia): Proposed replacement of the lectotype by a neotype. Bulletin of Zoological Nomenclature 49 (4), pp. 276-279.
- ↑ International Commision on Zoological Nomenclature, 1996. Opinion 1842: Coelurus bauri Cope, 1887 (currently Coelophysis bauri; Reptilia, Saurischia): lectotype replaced by a neotype. Bulletin of Zoological Nomenclature. 53 (2), 142-144.
- ↑ Bristowe, A., & Raath, M. A. (2004) "A juvenile coelophysoid skull from the Early Jurassic of Zimbabwe, and the synonymy of Coelophysis and Syntarsus." Palaeontologica africana 40: 31-41.
- ↑ Sullivan, R. M. & Lucas, S. G. (1999) "Eucoelophysis baldwini, a new theropod dinosaur from the Upper Triassic of New Mexico, and the status of the original types of Coelophysis." Journal of Vertebrate Paleontology 19(1): 81-90
- ↑ Ezcurra, M. D. (2006) "A review of the systematic position of the dinosauriform archosaur Eucoelophysis baldwini Sullivan & Lucas, 1999 from the Upper Triassic of New Mexico, USA." Geodiversitas 28(4):649-684
- ↑ Sterling J. Nesbitt, Randall B. Irmis, William G. Parker, A critical re‐evaluation of the Late Triassic dinosaur taxa of North America, „Journal of Systematic Palaeontology”, 5 (2), 2007, s. 209–243, DOI: 10.1017/S1477201907002040, ISSN 1477-2019.
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
