Chlebowiec

Chlebowiec
	; Morfologia Artocarpus altilis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	morwowate
Rodzaj	chlebowiec
	Nazwa systematyczna
	Artocarpus J.R. Forst. & G. Forst; Charact. Gen. 51. 29 Nov 1775
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chlebowiec (Artocarpus J. R. Forst. & G. Forst.) – rodzaj roślin z rodziny morwowatych. Obejmuje 56 gatunków^[3]. Rośliny te rosną w Azji Południowo-Wschodniej, wyspach zachodniej Oceanii oraz w północnej części Australii^[3]. Owoce szeregu gatunków są jadalne. Popularnie uprawiane (współcześnie w tropikach także poza pierwotnym zasięgiem) są takie gatunki jak: chlebowiec właściwy, różnolistny, chempedak i wonny^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wiecznie zielone drzewa podobne do figowców. Kora, łodygi i liście po uszkodzeniu wydzielają sok mleczny^[5]. Kwiaty rozdzielnopłciowe, kwiaty żeńskie gęsto skupione na krótkich i mięsistych szypułkach^[5]. Owoc mięsisty.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Synonimy^[6]

Polyphema Lour., Radermachia Thunb., Sitodium Parkinson

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny morwowatych (Moraceae), która wraz z siostrzanym kladem pokrzywowatymi należy do kladu kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Wykaz gatunków^[3]^[4]

Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg – chlebowiec właściwy, drzewo chlebowe
Artocarpus altissimus (Miq.) J.J.Sm.
Artocarpus anisophyllus Miq.
Artocarpus annulatus F.M.Jarrett
Artocarpus borneensis Merr.
Artocarpus brevipedunculatus (F.M.Jarrett) C.C.Berg
Artocarpus chama Buch.-Ham.
Artocarpus dadah Miq.
Artocarpus elasticus Reinw. ex Blume
Artocarpus excelsus F.M.Jarrett
Artocarpus fretessii Teijsm. & Binn. ex Hassk.
Artocarpus fulvicortex F.M.Jarrett
Artocarpus glaucus Blume
Artocarpus gomezianus Wall. ex Trécul
Artocarpus gongshanensis S.K.Wu ex C.Y.Wu & S.S.Chang
Artocarpus griffithii (King) Merr.
Artocarpus heterophyllus Lam. – chlebowiec różnolistny, drzewo bochenkowe
Artocarpus hirsutus Lam.
Artocarpus hispidus F.M.Jarrett
Artocarpus humilis Becc.
Artocarpus hypargyreus Hance ex Benth.
Artocarpus integer (Thunb.) Merr. – chlebowiec chempedak
Artocarpus kemando Miq.
Artocarpus lacucha Buch.-Ham.
Artocarpus lamellosus Blanco
Artocarpus lanceifolius Roxb.
Artocarpus longifolius Becc.
Artocarpus lowii King
Artocarpus montanus E.M.Gardner & Zerega
Artocarpus nanchuanensis S.S.Chang S.C.Tan & Z.Y.Liu
Artocarpus nigrifolius C.Y.Wu
Artocarpus nobilis Thwaites
Artocarpus obtusus F.M.Jarrett
Artocarpus odoratissimus Blanco – chlebowiec wonny
Artocarpus ovatus Blanco
Artocarpus palembanicus Miq.
Artocarpus parvus Gagnep.
Artocarpus petelotii Gagnep.
Artocarpus pithecogallus C.Y.Wu
Artocarpus reticulatus Miq.
Artocarpus rigidus Blume
Artocarpus rubrosoccatus E.M.Gardner, Chaveer. & Zerega
Artocarpus rubrovenius Warb.
Artocarpus sarawakensis F.M.Jarrett
Artocarpus sepicanus Diels
Artocarpus sericicarpus F.M.Jarrett
Artocarpus styracifolius Pierre
Artocarpus subrotundifoliu s Elmer
Artocarpus tamaran Becc.
Artocarpus teysmannii Miq.
Artocarpus thailandicus C.C.Berg
Artocarpus tomentosulus F.M.Jarrett
Artocarpus tonkinensis A.Chev. ex Gagnep.
Artocarpus treculianus Elmer
Artocarpus vrieseanus Miq.
Artocarpus xanthocarpus Merr.

Skamieniałości[edytuj | edytuj kod]

Skamieniałe liście i owoce †Artocarpus dicksoni zostały znalezione w kredowych formacjach zachodniej Grenlandii. Skamieniałe liście †A. ordinarius odkryto w warstwie kredowej na południowym brzegu rzeki Jukon nieopodal Rampart na Alasce^[7]. Skamieniałości †Artocarpus californica znaleziono w warstwach z eocenu i miocenu na wybrzeżu Kalifornii i Oregonu^[8]. Osiem kopalnych gatunków chlebowca (†A. capellinii, †A. isseli, †A. macrophylla, †A. massalongoi, †A. multinervis, †A. ovalifolia, †A. sismondai i †A. taramellii) z rupela zostało opisanych na podstawie skamieniałych liści zebranych w latach 1857-1889 w Santa Giustina i Sassello w środkowej Ligurii we Włoszech^[9].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Niektóre gatunki tego rodzaju mają jadalne owoce i są one powszechnie uprawiane. Owoce chlebowca są powszechnie uprawiane w tropikalnej Azji Południowo-Wschodniej. W Ghatach Zachodnich chlebowca uprawia się dla owoców i drewna.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Artocarpus J.R.Forst. & G.Forst.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-31].
↑ ^a ^b Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 118. ISBN 83-7311-378-9.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
↑ The Tertiary floras of Alaska: Issues 181–184 by Charles Arthur Hollick – 1 January 1936 – U.S. Gov't. Print. Off.
↑ The Lower Ecene Floras of Southeastern North America by Edward Wilber Berry, Professional Paper – United States Geological Survey, The Survey, 1916
↑ Maria CristinaM.C. Bonci Maria CristinaM.C., GraziaG. Vannucci GraziaG., SimonaS. Tacchino SimonaS., Oligocene fossil leaves of the Perrando Collection: history, preservation, and paleoclimatic meaning, „Bolletttino della Società Paleontologica Italiana” (3), 2011, s. 145–164, DOI: 10.4435/BSPI.2011.14 [dostęp 2024-03-24] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).

[powo-3] Artocarpus J.R.Forst. & G.Forst.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-31].

[rohwer-4] Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 118. ISBN 83-7311-378-9.

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].

[7] The Tertiary floras of Alaska: Issues 181–184 by Charles Arthur Hollick – 1 January 1936 – U.S. Gov't. Print. Off.

[8] The Lower Ecene Floras of Southeastern North America by Edward Wilber Berry, Professional Paper – United States Geological Survey, The Survey, 1916

[9] Maria CristinaM.C. Bonci Maria CristinaM.C., GraziaG. Vannucci GraziaG., SimonaS. Tacchino SimonaS., Oligocene fossil leaves of the Perrando Collection: history, preservation, and paleoclimatic meaning, „Bolletttino della Società Paleontologica Italiana” (3), 2011, s. 145–164, DOI: 10.4435/BSPI.2011.14 [dostęp 2024-03-24] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]