Topornica pstra

Topornica pstra
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	topornica
Gatunek	topornica pstra
	Nazwa systematyczna
	Securigera varia (L.) Lassen; Svensk Bot. Tidskr. 83: 693 (1989)
Synonimy
	Coronilla varia L.; Coronilla haussknechtii Boiss.; Coronilla hirta Boiss.;
	Coronilla varia L.; Coronilla haussknechtii Boiss.; Coronilla hirta Boiss.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Topornica pstra^[5], cieciorka pstra (Securigera varia) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae). Gatunek tradycyjnie zaliczany do rodzaju cieciorka (Coronilla), po rewizji ujęć taksonomicznej od 1989 roku gatunek ten włączany jest do rodzaju topornica Securigera^[6]^[4]^[7] (aczkolwiek celowość wyodrębniania tego rodzaju od Coronilla ponownie zakwestionowano w 2021^[3]). Pochodzi z Azji i Europy, ale rozprzestrzenił się także w Nowej Zelandii i Północnej Ameryce^[7]. Jest również uprawiany w wielu krajach świata. W Polsce na stanowiskach naturalnych jest dość pospolity^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wieloletnia o pokładających się i rozgałęzionych pędach osiągających długość od 30 do 100 cm. Pod ziemią wytwarza długie, rozgałęzione, cienkie i mocne kłącze.
Liście: Nieparzystopierzaste, złożone z 5–10 par jajowatych listków o zaostrzonych końcach oraz niewielkich, wolnych przylistków.
Kwiaty: Motylkowe, o barwie białoróżowej bądź białobladolila zebrane w kwiatostany typu pozornej główki, a wyrastające z kątów liści. W kwiatostanie 10–20 kwiatów. Różowa korona o długości 10–15 mm, białych skrzydełkach i ciemnoróżowym końcu łódeczki.
Owoc: 4-kanciasty, wzniesiony i tępo zakończony strąk, zawierający w środku małe, twarde, czerwonobrunatne nasiona.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca. Najłatwiej spotkać ją można na przydrożach, miedzach, słonecznych stokach wzgórz i suchych łąkach. W górach występuje po regiel górny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Trifolio-Geranietea^[9]. Roślina trująca.

Jest rośliną żywicielską larw motyli powszelatka brunatka, wietka gorczycznika, wietka Reala, szlaczkoni: erate, siarecznika, sylwetnika, południowca, oraz modraszków: srebroplamka, korydona, adonisa, aleksisa, dafnida, ikara, argusa^[10].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza: Dawniej była używana w celach leczniczych, obecnie zaprzestano jej stosowania ze względu na trujące własności^[11].
- Surowiec zielarski : Ziele (Herba coronillae), zawierające glikozyd koronilinę, garbniki, gorycze, sole mineralne^[12].
- Działanie: Napar z ziela cieciorki może być stosowany jako lek pomocniczy w kuracji nerwicy serca, bo posiada zarówno działanie uspokajające, jak i regulujące rytm serca^[11]. Napar ten działa ponadto łagodnie moczopędnie^[11].
Roślina ozdobna czasami uprawiana ze względu na swoje ładne kwiaty^[12]. Nie nadaje się do ogrodu, gdyż jest ekspansywna i swoimi cienkimi kłączami szybko się rozrasta^[12]. Może być jednak używana jako roślina okrywowa na skarpach, gdyż dobrze umacnia strome stoki.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Securigera varia (L.) Lassen. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-19].
↑ ^a ^b Securigera varia. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-04-09].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Per Lassen. A New Delimitation of the Genera Coronilla, Hippocrepis, and Securigera (Fabaceae). „Willdenowia”. 19, 1, s. 49-62, 1989.
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010.
↑ ^a ^b ^c Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[powo-3] Securigera varia (L.) Lassen. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-19].

[tpl-4] Securigera varia. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-04-09].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[lassen-6] Per Lassen. A New Delimitation of the Genera Coronilla, Hippocrepis, and Securigera (Fabaceae). „Willdenowia”. 19, 1, s. 49-62, 1989.

[grin-7] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[klucz-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[10] Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010.

[A-11] Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[E-12] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]