Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
Na mapach: 
52°14′30″N 20°58′14″E/52,241667 20,970556
52°14′30″N 20°58′14″E/52,241667 20,970556
 nr rej. 311 z 1 lipca 1965[1]
| |
 Fragment nekropolii, po prawej grobowiec Iwana Skwarcowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Młynarska 54/58 |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie |
luteranizm |
| Stan cmentarza |
czynny |
| Data otwarcia | |
| Zarządca | |
| Architekt | |
Mapa cmentarza
| |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°14′30″N 20°58′14″E/52,241667 20,970556
| |
| Strona internetowa | |
Cmentarz ewangelicko-augsburski – zabytkowy cmentarz znajdujący się w dzielnicy Wola w Warszawie przy ulicy Młynarskiej 54/58.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Nekropolia została założona 2 maja 1792. Projektantem był Szymon Bogumił Zug. W latach 1833−1835 zbudowano kaplicę rodziny Halpertów, która zaczęła służyć gminie luterańskiej jako kaplica przedpogrzebowa[3].
W czasie powstania warszawskiego w 1944 roku przez kilka dni na jego terenie toczyły się ciężkie walki, które spowodowały duże zniszczenia[4]. Powstańcy, żołnierze batalionu „Parasol”, w wyniku niemieckiego natarcia zostali wyparci z terenu nekropolii 9 sierpnia 1944[4].
Przy wschodnim murze znajduje się lapidarium, w którym zgromadzono płyty i nagrobki, głównie z XIX wieku, które po zniszczeniach nekropolii (w tym ksiąg cmentarnych) trudno było umieścić na pierwotnym miejscu[5].
Na cmentarzu spoczywa około 100 tys. zmarłych.
W 1965 roku nekropolia została wpisana do rejestru zabytków[1]. W 2014 roku cmentarz, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach, został uznany za pomnik historii[6].
Pochowani na cmentarzu[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Leopold Bartsch (1832–1899) – duchowny, muzyk, superintendent ewangelicki w Warszawie
- Anna Białowolska (1938–2014) – geochemik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
- Franciszek Blechert (1862–1921) – generał major
- Stanisław Brun (1830–1912) – przedsiębiorca
- Józef Banek (1899–1989) – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
- Stefan Brzoza (1950–1985) – polski bard i pieśniarz uliczny, działacz opozycji antykomunistycznej, uczestnik demonstracji studenckich
- Witold Benedyktowicz (1921–1997) – duchowny i teolog, superintendent naczelny (zwierzchnik) Kościoła Metodystycznego w Polsce
- Małgorzata Braunek (1947–2014) – aktorka
- Irena Burke (1922–2000) – warszawska scenografka i kostiumografka teatralna
- Juliusz Bursche (1868–1942) – biskup ewangelicki, zamordowany przez hitlerowców (grób symboliczny)
- Adolf Daab (1872–1924) – warszawski przemysłowiec i radny miasta Warszawy oraz radny parafii Ewangelicko-Augsburskiej Św. Trójcy.
- Ryszard Danielczyk (1904–1943) – polski duszpasterz ewangelicki na Pomorzu i Górnym Śląsku
- Maria Drewniakówna (1908–2014) – śpiewaczka operowa
- Alfred Figaszewski (1924–2020) – duchowny luterański, uczestnik walk II wojny światowej, nestor duchowieństwa luterańskiego w Polsce
- Władysław Findeisen (1926−2023) − rektor Politechniki Warszawskiej
- Dawid Flamm (1793–1876) – ginekolog
- Joanna Flatau (1928–1999) – lekarka
- Antoni Freyer (1845–1917) – farmaceuta
- Jan Bogumił Freyer (1778–1828) – lekarz, profesor medycyny
- Jan Karol Freyer (1808–1867) – lekarz
- Karol August Freyer (1801–1883) – kompozytor
- Zbigniew Frieman (1927–2019) – altowiolista i dyrygent, pedagog Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
- Andrzej Garlicki (1935–2013) – historyk
- Woldemar Gastpary (1908–1984) – teolog, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
- Jakub Gay (1801–1849) – architekt
- Gustaw Adolf Gebethner (1831–1901) – współzałożyciel firmy księgarskiej Gebethner i Wolff
- Zygmunt Gebethner (1923−2020) − uczestnik powstania warszawskiego, członek Kapituły Orderu Virtuti Militari
- Stanisław Gebethner (1935−2021) − prawnik, politolog, nauczyciel akademicki
- Wojciech Gerson (1831–1901) – malarz, pejzażysta, przedstawiciel realizmu
- Jan Henryk Geysmer (1780-1835) – polski przemysłowiec pochodzenia niemieckiego, ziemianin
- Antoni Goerne (1890-1957) – polski ekonomista i narodowiec
- Kazimierz Granzow (1832–1912) – przedsiębiorca
- Wanda Grodzieńska (1906–1966) – poetka i pisarka
- Michał Gröll (1722–1798) – księgarz i wydawca warszawski pochodzenia niemieckiego
- Błażej Haberbusch (1806–1878) – piwowar, współwłaściciel browaru Haberbusch i Schiele
- Franciszek Habdas (1906–1977) – architekt, rzeźbiarz, medalier
- Borys Halpert (1805–1861) – urzędnik, dyrektor Warszawskich Teatrów Rządowych
- Salomon Halpert (1773–1832) – bankier, dzierżawca monopolu tytoniowego
- Andrzej Hausbrandt (1923–2004) – teatrolog, krytyk teatralny, prozaik
- Teodor Hertz (1822–1884) – kompozytor
- Jan Heurich (1834–1887) – architekt i budowniczy
- Maciej Iłowiecki (1935−2023) - dziennikarz, publicysta, zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
- Aleksander Jałosiński (1931–2014) – fotografik i fotoreporter
- Tadeusz Stefan Jaroszewski (1931–2000) – historyk sztuki
- Herman Jung (1818–1890) – polski piwowar
- Edward Jürgens (1827–1863) – działacz patriotyczny
- Jerzy Kahané (1901–1941) – polski duchowny ewangelicki (mogiła symboliczna)
- Jan Chrystian Kamsetzer (1753–1795) – architekt na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego
- Emil Kipa (1886–1958) – historyk
- Henryk Klawe (1832–1926) – farmaceuta, prezes Warszawskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, założyciel przedsiębiorstwa „Magister Klawe”
- Edward Kłosiński (1943–2008) – operator filmowy
- Herman Knothe (1879–1961) – Wielki Łowczy II Rzeczypospolitej, Generalny Łowczy Lasów Państwowych
- Jan Koelichen (1872–1952) – neurolog
- Gabriela Kownacka (1952–2010) – aktorka
- Piotr Königsfels (zm. 1799) – komendant Korpusu Paziów Królewskich
- Tadeusz Kotula (1923–2007) – historyk
- Zygmunt Kuźwa (1904–1944) – duchowny, kapelan i żołnierz AK
- Henryk Liefeldt (1894–1937) – polski kierowca wyścigowy, inżynier mechanik, konstruktor, pierwszy automobilowy mistrz Polski (1927)
- Samuel Bogumił Linde (1771–1847) – polski leksykograf, językoznawca i bibliotekarz
- Marek Leykam-Lewiński (1908–1983) – architekt
- Ewa Machut-Mendecka (1946−2021) − arabistka i islamistka
- Janusz Tadeusz Maciuszko (1957–2020) – historyk Kościoła, profesor nauk teologicznych
- Lech Ludwik Madaliński (1900–1973) – polski aktor teatralny
- Jan Fryderyk Wilhelm Malcz (1795–1852) – lekarz
- Karol Henryk Martens (1868–1948) – inżynier, filantrop, doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej
- Henryk Messing (1893–1977) – rolnik, działacz społeczny, poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938) w II Rzeczypospolitej
- Janusz Messing (1919–2010) – Cichociemny, uczestnik Powstania Warszawskiego
- Zygmunt Michelis (1890–1977) – duchowny, biskup-adiunkt Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce
- Mieczysław Milecki – aktor
- Zofia Mingardi – śpiewaczka, sopranistka
- Włodzimierz Missol (1904–1986) – polski duchowny luterański
- Barbara Modelska (1935–2014) – aktorka filmowa
- Franciszek Modl (1831-1893) – generał armii rosyjskiej
- Janusz Narzyński (1928–2020) – biskup luterański, zwierzchnik Kościoła ewangelicko-augsburskiego w RP, prezes Polskiej Rady Ekumenicznej
- Juliusz Narzyński (1934–2020) – polski malarz
- Włodzimierz Nast (1942–2020) – duchowny luterański, doktor teologii, wykładowca Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, działacz ekumeniczny
- Franciszek Ludwik Neugebauer (1856–1914) – ginekolog
- Ludwik Adolf Neugebauer (1821–1890) – ginekolog
- Joanna Neybaur (1802–1885) – filantropka, „Matka sierot”
- Jan Bogusław Niemczyk (1926–1990) – teolog, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
- Stefan Nowak (1924–1989) – socjolog
- Wiktor Niemczyk (1898–1980) – teolog, biblista, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
- Jan Oderfeld (1908–2010) – prof. dr inż. Politechniki Warszawskiej
- Waldemar Osterloff (1858–1925) – polski pedagog i językoznawca
- Leopold Otto (1819–1882) – duchowny, działacz narodowy
- Zofia Palowa (1923–2020) – artystka sztuk plastycznych
- Ryszard Paszko (1878–1940) – duchowny, senior (biskup) Wojska Polskiego II RP (grób symboliczny)
- Adam Pilch (1965–2010) – ks. ewangelicki, zm. w katastrofie pod Smoleńskiem
- Karol Plage (1857–1927) – numizmatyk
- Jerzy Fryderyk Poths (1750–1806) – bankier, dyrektor Dyrekcji Biletów Skarbowych
- Waldemar Preiss (1936-2024) - duchowny luterański, wykładowca ChAT
- Miłogost Reczek (1961−2021) − aktor teatralny i dubbingowy
- Ryszard Reiff (1923–2007) – polityk, prawnik, publicysta, przewodniczący Stowarzyszenia PAX, poseł na Sejm PRL IV i VIII kadencji, senator I kadencji
- Genowefa Rejman (1925-2011) – profesor nauk prawnych, nauczycielka akademicka, polityk ZSL, posłanka na Sejm PRL VIII kadencji
- Jan Rosen (1854–1936) – polski malarz batalista (w rodzinnym grobowcu)
- Wilhelm Rotkiewicz (1906–1983) – polski inżynier, konstruktor radiowego sprzętu odbiorczego, prof. Politechniki Warszawskiej
- Stanisław Rotwand (1839–1916) – prawnik, przemysłowiec, finansista, filantrop, działacz społeczny i gospodarczy
- Jarosław Rudniański (1921–2008) – filozof, psycholog, prakseolog, prof. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN
- Bronisław Rydzewski (1884–1945) – geolog, senator
- Jakub Salinger (1807–1881) – uczestnik powstania styczniowego, sybirak
- Konstanty Schiele (1817–1866) – współwłaściciel browaru Haberbusch i Schiele
- Adolf Schimmelpfennig (1834–1896) – polski architekt niemieckiego pochodzenia
- Adolf Scholtze (1833–1914) – przemysłowiec
- Jan Adolf Schroeder (1789–1860) – lekarz, kawaler Orderu Virtuti Militari
- Fryderyk Adolf Schütz (1782–1854) – warszawski architekt i budowniczy
- Gustaw Adolf Sennewald (1804–1860) – warszawski wydawca
- Jacek Skubikowski (1954–2007) – piosenkarz, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów, prezenter telewizyjny i sceniczny, prawnik
- Iwan Skwarcow (1788–1850) – kupiec rosyjski, inwestor przebudowy pałacu Saskiego
- Emil Sokal (1851–1928) – polski specjalista w zakresie budowy kanalizacji i wodociągów
- Franciszek Sokal (1881–1932) – polski inżynier, polityk, minister, dyplomata
- Ryszard Sosnowski (1932−2023) − polski fizyk doświadczalny
- Ludwik Spiess (1820–1896) – polski farmaceuta, przemysłowiec
- Stefan Starczewski (1935–2014) – pedagog, socjolog, działacz Komitetu Obrony Robotników, wiceminister kultury w rządzie Tadeusza Mazowieckiego
- Mirosław Starost (1910–1961) – krytyk literacki, publicysta
- Edward Strasburger (1882–1923) – ekonomista, profesor nauki skarbowości
- Jan Sunderland (1891–1979) – prawnik, artysta fotografik, krytyk sztuki
- Bronisław Syzdek (1922–2001) – historyk, pisarz, działacz PZPR
- Wiktor Szeliński (1921–1984) – harcmistrz
- Jan Szeruda (1889–1962) – duchowny, pełniący obowiązki biskupa (zwierzchnika) Kościoła w latach 1945–1951
- Michał Szubert (1787–1860) – profesor, twórca Ogrodu Botanicznego w Warszawie
- Jan Chrystian Schuch (1752–1813) – architekt, ogrodnik
- Jan Maciej Hipolit Szwarce (1811–1884) – powstaniec listopadowy
- Ryszard Trenkler (1912–1993) – duchowny, proboszcz parafii Św. Trójcy i senior diecezji warszawskiej
- Wilhelm Troschel (1823–1887) – artysta operowy i kompozytor
- Jan Krystian Ulrich (1809–1881) – założyciel ogrodów Ulrichów
- Zygmunt Vogel (1764–1826) – polski malarz akwarelista, rysownik i architekt
- Karol Wajs (1924–1997) – profesor, inżynier
- Jan Walter (1934–1995) – polski duchowny luterański, senior diecezji warszawskiej i małżonka Ewa Walter (1938–2006), działaczka kobiecych organizacji religijnych
- Emil Wedel (1839–1919) – przemysłowiec warszawski
- Edward Wende (1830–1914) – wydawca
- Edward Wende (1874–1949) – duchowny ewangelicki
- Edward Wende (1936–2002) – adwokat, opozycjonista z czasów PRL, polityk Unii Wolności
- Karol Wendt (1882–1934) – senator II RP, piekarz, działacz społeczny
- Wiesław Wernic (1906–1986) – pisarz, autor popularnego cyklu „Saga traperska”
- Władysława Weychert-Szymanowska (1874-1951) – pedagog oraz działaczka socjalistyczna i feministyczna.
- Michalina Wisłocka (1921–2005) – polska seksuolog
- Bogdan Wnętrzewski (1919–2007) – architekt, jeden z pierwszych więźniów obozu koncentracyjnego Auschwitz
- Romuald Zerych (1888–1964) – rzeźbiarz
- Szymon Bogumił Zug (1733–1807) – architekt wielu klasycystycznych obiektów w Polsce
- Eugenia Podborówna (1897-1975) – aktorka teatralna
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 67. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 61. ISBN 978-83-931773-3-2.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 276. ISBN 83-88372-30-0.
- ↑ a b Piotr Rozwadowski (red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 161. ISBN 83-11-09261-3.
- ↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 100. ISBN 978-83-931773-3-2.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Warszawa – zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach” (Dz.U. z 2014 r. poz. 956)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karol Mórawski: Warszawskie cmentarze. Przewodnik historyczny. Warszawa: PTTK „Kraj”, 1991. ISBN 83-7005-333-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| Komunalne | |
|---|---|
| Wojenne | |
| Rzymskokatolickie |
|
| Starokatolickie | |
| Ewangelickie | |
| Prawosławne | |
| Żydowskie | |
| Karaimskie | |
| Muzułmańskie | |
| Inne |
