Cyjanek potasu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Cyjankali)
Cyjanek potasu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

KCN

Masa molowa

65,12 g/mol

Wygląd

białe, higroskopijne kryształy[1]

Identyfikacja
Numer CAS

151-50-8

PubChem

9032

Podobne związki
Inne aniony

chlorek potasu

Inne kationy

cyjanek sodu

Podobne związki

cyjanowodór

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Cyjanek potasu (pot. cyjanek), KCN – nieorganiczny związek chemiczny z grupy cyjanków, sól potasowa kwasu cyjanowodorowego. Jest silną trucizną.

Otrzymywanie[edytuj | edytuj kod]

Metody otrzymywania cyjanku potasu:

Właściwości[edytuj | edytuj kod]

Cyjanek potasu tworzy bezbarwne, higroskopijne kryształy o strukturze chlorku sodu. Słabo rozpuszcza się w metanolu, formamidzie, hydroksyloaminie i glicerynie. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, ulegając dysocjacji na jony K+ i CN. W obecności wody ulega częściowej hydrolizie z wydzieleniem cyjanowodoru nadającego mu charakterystyczny zapach gorzkich migdałów[7].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • w metalurgii srebra i złota[8]
  • w galwanotechnice
  • w syntezach chemicznych
  • trucizna na gryzonie
  • umieszczony w kapsułkach, jako środek umożliwiający szybkie popełnienie samobójstwa, np. w trakcie działań wojennych w przypadku schwytania przez wroga[9].

Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Ilość śmiertelnej dawki cyjanku

Cyjanek potasu, jak większość pozostałych cyjanków, jest silnie toksyczny. Jego trujące działanie polega na blokowaniu procesu oddychania na poziomie komórkowym poprzez nieodwracalną inhibicję oksydazy cytochromowej, będącej kluczowym enzymem łańcucha oddechowego oraz wtórnie fosforylacji oksydacyjnej[10][11]. W efekcie, mimo iż transport tlenu z płuc do tkanek jest zachowany, dochodzi do hipoksji tkankowej. Cyjanek potasu łatwo rozkłada się w kwaśnym środowisku wodnym do cyjanowodoru:

KCN + HCl → KCl + HCN

Śmiertelna dawka dla człowieka wynosi 200–300 mg[12]. Właściwa toksyczność zależy od kwaśności soku żołądkowego, ponieważ cyjanek potasu w reakcji (przedstawionej powyżej) z kwasem solnym przekształca się w cyjanowodór, który powoduje śmierć organizmu. Być może Grigorij Rasputin przeżył zatrucie cyjankiem potasu, gdyż pH jego żołądka było wyjątkowo wysokie[13].

Zatrucie[edytuj | edytuj kod]

W przypadku zatrucia cyjankiem potasu, do ratowania stosuje się:

Unieszkodliwianie cyjanku dokonuje się przez gotowanie z wodorotlenkiem żelaza (II); powstaje wtedy heksacyjanożelazian(II) potasu K4[Fe(CN)6].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Oznakowanie zostało uzupełnione względem oznakowania zharmonizowanego na podstawie bazy GESTIS.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-79, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
  2. Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  3. Sole cyjanowodoru, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2018-07-14] (ang.).
  4. Potassium cyanide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1970 [dostęp 2018-07-14] (niem. • ang.).
  5. Cyjanek potasu (nr 60178) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-07-14]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  6. Włodzimierz Trzebiatowski Chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 1978.
  7. ENCYKLOPEDIA TECHNIKI – chemia, WNT, Warszawa 1965.
  8. Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 79, ISBN 83-7183-240-0.
  9. Robert Hall: Allied ‘bandits’ behind enemy lines. BBC News, 2009-06-05. [dostęp 2009-11-17]. (ang.).
  10. Berg L. R., Martin D. W., Salomon E. P., Villee C. A. Biologia, wydanie drugie, poprawione (według III wydania amerykańskiego), MULICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2000. ISBN 83-7073-090-6.
  11. Robert K. Murray, Daryl K. Granner, Peter A. Mayes, Vicor W. Rodwell, Biochemia Harpera, Wydanie V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 175, Warszawa 2006. ISBN 83-200-3347-0.
  12. John Harris Trestrail III: Criminal Poisoning – Investigational Guide for Law Enforcement, Toxicologists, Forensic Scientists, and Attorneys. Wyd. 2. s. 119.
  13. John Emsley: The Elements of Murder: A History of Poison. Oxford University Press, 2005, s. 73. ISBN 978-0-19-150120-3.
  14. Jacek Sein Anand: Zatrucia cyjankami – I. Stosowanie witaminy B12a w leczeniu i prewencji zatrucia cyjankami podczas terapii nitroprusydkiem sodowym.. Pomorskie Centrum Toksykologii. [dostęp 2013-01-03].
  15. N.F. Zerbe, B.K. Wagner. Use of vitamin B12 in the treatment and prevention of nitroprusside-induced cyanide toxicity. „Crit Care Med”. 21 (3), s. 465–467, 1993. PMID: 8440119.