Cymes

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marchewkowy cymes z miodem
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Cymes (jid. צימעס; z niem.: zum essen = do jedzenia, lub z średnio-górno-niemieckiego: zuomüese = przystawka)[1][a] – złożona z warzyw i owoców potrawa kuchni żydowskiej[1], głównie z marchwi, suszonych śliwek i jabłek[3], ale może występować także w wersji z ziemniakami, innymi warzywami, mięsem oraz różnymi suszonymi owocami. Składniki są duszone lub pieczone. Potrawa podawana jest na słodko[4]. Jest zwykle zaliczana do grupy potraw deserowych lub serwowanych na ciepło dań owocowo-warzywnych. W tradycyjnej wersji kuchni żydowskiej ma postać leguminy podawanej w ramach uroczystych, świątecznych posiłków[1]. Tradycyjnie wchodzi w skład menu wieczerzy rozpoczynającej szabat[1][5].

„The Jewish Encyclopedia” (1906) opisywała cymes jako potrawę mającą postać mieszanki duszonych owoców, charakterystyczną dla Europy Wschodniej, na terenie której żydowska sztuka kulinarna czerpała zapożyczenia z lokalnych zwyczajów żywieniowych. Według publikacji podstawowym składnikiem potrawy była marchew pokrojona w plasterki i duszona przez 3 godziny. Po odcedzeniu wywar był łączony z mąką, cukrem i cynamonem. Dodawane było pokrojone mięso, które należało dusić przez 2–3 godziny. Charakterystycznymi składnikami dla terenów południowej Rosji, Galicji i Rumunii były między innymi gruszki, jabłka, figi i suszone śliwki. Składnikiem typowym dla terenów Litwy była rzepa[6].

Słowo „cymes” przeszło do języka polskiego jako określenie rarytasu, rzeczy najlepszej, jedynej w swoim rodzaju[7][3], czegoś wyjątkowo smacznego. Z kolei w języku jidysz, oprócz pierwotnego znaczenia, słowo „cymes” – prawdopodobnie w konsekwencji pracochłonnego mieszania składników podczas przygotowywania owej potrawy – zaczęło funkcjonować jako pojęcie stosowane na opisanie szczególnie skomplikowanej, zawiłej procedury lub przedsięwzięcia. Bywało także używane jako synonim komplikacji, kłopotów czy przewlekłości w załatwianiu spraw[1].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według „Słownika etymologicznego języka polskiego” Brücknera pod względem etymologicznym słowo cymes wywodzi się od węg. cimes (= utytułowany), i odnosi się do „nazwy konia bohaterskiego[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Rafał Żebrowski: Cymes. [w:] Polski słownik judaistyczny [on-line]. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2020-04-13]. (pol.).
  2. ↑ Aleksander Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927, s. 70.
  3. ↑ a b Cymes. [w:] Słownik języka polskiego PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN. [dostęp 2020-04-13]. (pol.).
  4. ↑ Tzimmes. [w:] Merriam-Webster.com Dictionary [on-line]. Merriam-Webster. [dostęp 2020-04-14]. (ang.).
  5. ↑ Adam Mazur. Zapomniany świat dawnego mistycyzmu, czyli o znaczeniu jedzenia w religiach świata. „Zeszyty Naukowe”. 54 (3), s. 48-49, 2017. Akademia Finansów i Biznesu Vistula. ISSN 2353-2688. (pol.). 
  6. ↑ Cookery. W: Emil G. Hirsch, Immanuel Benzinger, Joseph Jacobs, Jacob Zallel Lauterbach: The Jewish Encyclopedia. Nowy Jork: Funk & Wagnalls, 1906, s. 256.
  7. ↑ Cymes, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-04-13].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cymes&oldid=72814953”