Ostrzeń pospolity

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Cynoglossum officinale)
Ostrzeń pospolity
Ilustracja
Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rodzina

ogórecznikowate

Rodzaj

ostrzeń

Gatunek

ostrzeń pospolity

Nazwa systematyczna
Cynoglossum officinale L.
Sp. pl. 1:134. 1753[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrzeń pospolity[4], ostrzeń purpurowy, psi język[5] (Cynoglossum officinale L.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Rodzimy obszar występowania obejmował niektóre obszary Europy i Azji[6]. Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw szeroko rozprzestrzenił się w USA i południowej części Kanady. Zanotowano jego występowanie także w Panamie i kilku krajach Afryki[7]. W Polsce jest dość częsty w całym kraju na niżu i w piętrze pogórza. Jego status we florze Polski jest nieznany; być może jest gatunkiem rodzimym, być może archeofitem[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Łodyga
Wzniesiona, w górnej części rozgałęziona, dorastająca do 60 cm wysokości[6], szaro owłosiona[8].
Liście
Obustronnie miękko owłosione. Dolne długoogonkowe jajowatolancetowate, o długości do 20 cm, górne podługowatolancetowate, siedzące[6].
Kwiaty
Zebrane w gęste skrętki, te zaś z kolei tworzą wiechę złożoną z licznych skrętek i wyrastającą z kąta podługowatolancetowatej podsadki. Korona kwiatu czerwonawa lub brunatnoczerwona, lejkowata, złożona z pięciu okrągłych i zrośniętych dołem płatków. Wewnątrz korony osklepki z brodawkami, słupek i 5 pręcików o krótkich pylnikach. Kielich wełnisto owłosiony[6].
Owoce
Rozłupnia, rozpadająca się na cztery rozłupki. Są jajowate, a ich brzegi i część środkowa jest zgrubiała i tworzy wypukły dysk. Na górnej i dolnej powierzchni haczykowate kolce, ponadto na dolnej jajowata płaszczyzna przyczepu[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój
Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Roślina trująca. Kwitnie od maja do lipca[9]. Nasiona przyczepiają się do sierści zwierząt i ubrania i w ten sposób są przez nie rozsiewane (ektozoochoria)[10].
Siedlisko
Rośnie głównie w kserotermicznych siedliskach ruderalnych: na przydrożach, rumowiskach, wysypiskach, terenach kolejowych, na obrzeżach lasów i w zaroślach, pojedynczo, lub w niewielkich grupach[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla SAll. Onopordenion[11].
Genetyka
Liczba chromosomów (2n = 24[9].
Korelacje międzygatunkowe
Na pędach ostrzenia pospolitego pasożytuje Golovinomyces cynoglossi wywołujący chorobę zwaną mączniakiem prawdziwym, a na liściach grzyb Ramularia cynoglossi wywołujący plamistość liści. Na pędach i liściach żeruje kilka gatunków chrząszczy (zwłaszcza ich larwy)[12].
  • Kwiaty
    Kwiaty
  • Budowa kwiatów
    Budowa kwiatów
  • Dolna strona liścia
    Dolna strona liścia
  • Młody owoc
    Młody owoc
  • Przekrój przez owoc
    Przekrój przez owoc

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Jest rośliną miododajną o wydajności około 100-200 kg/ha oraz rośliną pyłkodajną, o średniej wydajności pyłkowej. Z tego względu bywa czasami przez pszczelarzy wysiewany na nieużytkach[13].
  • Korzenie zawierają alkaninę i były dawniej wykorzystywane do barwienia[14].
  • Świeże rośliny wydzielają nieprzyjemny zapach. Były dawniej używane do odstraszania myszy, które nie lubią tego zapachu[14].
  • Dawniej był uznawany za roślinę leczniczą i stosowany przeciw krztuścowi, przy bólach zębów i reumatyzmie. Badania wykazały jednak, że wykazuje on działanie rakotwórcze i nie potwierdziły jego leczniczych własności. Z tego względu obecnie nie jest używany w lecznictwie[15].
  • W krajach alpejskich młode liście były spożywane jako sałatka (mimo przykrej woni). Jednak odkąd odkryto jego trujące i rakotwórcze własności odradza się ich spożywania[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2018-02-26].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ ostrzeń, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-01-09].
  6. ↑ a b c d e f g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-02-26].
  8. ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  9. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ David Iluz. Zoochory: The Dispersal Of Plants By Animals. „Cellular Origin, Life in Extreme Habitats and Astrobiology”. 16, s. 199–214, 2010. DOI: 10.1007/978-90-481-9316-5_9. ISSN 1566-0400. (ang.). 
  11. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  12. ↑ Malcolm Storey: Cynoglossum officinale L. (Hound's Tongue, Hound's-tongue). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-26].
  13. ↑ Bolesław Jabłoński: Ogródek pszczelarski. Puławy: Oddział Pszczelarstwa ISK, 2003. ISBN 83-86772-88-3.
  14. ↑ a b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  15. ↑ a b Podlaski ogród botaniczny. Ostrzeń pospolity. [dostęp 2018-02-26].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ostrzeń_pospolity&oldid=72986198”