Czarnca
50°48′39″N 19°55′22″E/50,810833 19,922778| wieś | |
 Kościół pw. św. Floriana | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
734[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
29-100[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TLW |
| SIMC |
0277664[4] |
Położenie na mapie gminy Włoszczowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego  | |
| 50°48′39″N 19°55′22″E/50,810833 19,922778[1]
| |
Czarnca – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie włoszczowskim, w gminie Włoszczowa[5][4]
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Czarnca. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0277670 | Dworskie Pole | część wsi |
| 0277693 | Handlarka | przysiółek |
| 0277724 | Mościska | przysiółek |
| 0277730 | Wymysłów | przysiółek |
| 0277687 | Zastaw | część wsi |
We wsi znajduje się przystanek kolejowy Czarnca.
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa wsi pochodzi od imienia Czarnek lub Czarnko z sufiksem -ja zamienionym następnie na c pod wpływem mazurzenia lub dysymilacji.
Nazwy miejscowe wsi w dokumentach źródłowych: „Carncza” 1366 (Kodeks Małopolski t.1 s.339), „Czarcza” (!) w roku 1382, „Czarnnecz” 1394, „Czarnecz” 1414 „Czarnyecz” 1424, „Czarncza” 1508, „Czarncza” 1511-23. Z „Czarncy” pisze w roku 1680 Rej, Czarnca w roku 1880 SgKP t.1 s.741[6]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś notowana od roku 1366[6]. Zgodnie z zapisem ówczesny dziedzic wsi Budza sprzedaje prawo patronatu w istniejącym już kościele parafialnym w Czarncy Dobowi z Dobowa (Kodeks Małopolski t.1 s.339). Kolejnymi właścicielami Czarncy byli w 1420 roku Mikołaj de Czarnca herbu Łodzia, w 1508 roku Jakub Czarniecki, a w 1540 roku Hieronim Czarniecki. Ostatnim właścicielem Czarncy z rodu Czarnieckich był Stefan – hetman polny koronny – szósty z kolei syn Krzysztofa i Krystyny Czarnieckich. Czarnca to miejsce urodzenia i pochówku hetmana Stefana Czarnieckiego.
Historia miejscowości związana jest jednak nie tylko z rodem Czarnieckich, ale i z braćmi polskimi. Józef Szymański w pracy „Szlakiem Braci Polskich” wspominał, że dziad hetmana Stefana Czarnieckiego był członkiem wspólnoty braci polskich[7].
Podczas powstania styczniowego dnia 24 września 1863 roku pod miejscowością miała miejsce nierozstrzygnięta bitwa pod Czarncą stoczona pomiędzy powstańcami mjr. Zygmunta Chmieleńskiego[8] a siłami Imperium Rosyjskiego.
22 kwietnia 2007 r. odbyła się uroczystość poświęcenia odnowionego sarkofagu – grobowca Hetmana Czarnieckiego, którego dokonał ks. Jan Zalewski, proboszcz kościoła Sct. Marie z miasta Haderslev w Danii. Miasto to było główną kwaterą wojsk polskich, dowodzonych przez przyszłego hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego w czasie interwencji Polski na rzecz Danii, w jej wojnie ze Szwedami w 1658 r.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana, wczesnobarokowy, ufundowany przez Stefana Czarnieckiego; wzniesiony w latach 1640–1659; w podziemiach świątyni znajduje się krypta grobowa rodu Czarnieckich z grobem hetmana.
- Dzwonnica z XVIII wieku, usytuowana obok kościoła.
- Arboretum urządzone w 1963 roku na terenie dawnego parku dworskiego.
Osoby związane z Czarncą[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Czarniecki (ok. 1599–1665) – hetman polny koronny
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 18995
- ↑ Wieś Czarnca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-11-08] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 171 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany - praca zbiorowa pod redakcją Kazimierza Rymuta [T. 1-6 i 9]. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. ISBN 83-85579-29-X.
- ↑ Józef Szymański, Szlakiem Braci Polskich.Przewodnik turystyczny po Kielecczyźnie, Kielce 1962, s. 144.
- ↑ Kronika powstań polskich 1794–1944, Marian B Michalik (red.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 248, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Czarnca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 741.
- Czarnca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 350.
- Kościół w Czarncy – Fotogaleria
- Siedziba gminy: Włoszczowa
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Osada | |
| Osady leśne | |
| Wsie | |
| Części wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
