Czart
Czart, zwany także jako czort (cz. czert, rus. czort, ros. чёрт) – w wierzeniach Słowian demon zła, znany głównie u plemion ruskich, zastąpił starosłowiańskiego biesa. W gwarze ludowej nazywany kusym, a w wierzeniach chrześcijańskich diabłem[1].
W wierzeniach ludowych czart wyobrażany jest jako chromy. Zamieszkuje bagna, lasy i zbiorniki wodne, objawia się także w wirach powietrznych, co dało podstawę do wysunięcia teorii, według której czart był upersonifikowaniem niszczycielskiej siły wiatru. Czart zsyłał na ludzi niepogodę i choroby, a także namawiał do samobójstwa. Mógł przyjmować postać węża, psa, świni lub czarnego kota. W mitologii słowiańskiej czart prowadził kiedyś walkę z którymś z bogów, w trakcie której został zraniony w nogę, lub też został zrzucony z nieba i spadając złamał nogę. Inna wersja tego mitu mówi o odgryzieniu czartowi ogona przez psa nasłanego przez boga.
Po chrystianizacji określenie czart stało się synonimem słowa diabeł, zaś pierwotne znaczenie i funkcje czarta uległy zatarciu i są obecnie rekonstruowane na podstawie folkloru.
Etymologię słowa wywodzono od określenia „czarny” lub „czary”[2], wskazywano też na podobieństwo do litewskiego kyréti, „złościć się”. Inna możliwość to związek ze słowem „krótki”, „skrócony” (por.: ang. short, niem. kurz, łac. curtis), na co wskazuje też określenie „kusy” stosowane niekiedy wobec diabła. Imię pochodziłoby w tym wypadku od faktu, że czart miał jedną nogę krótszą.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- bies
- diabeł
- demon
- czart smolisty
- Czartowice – wieś w woj. opolskim, w pow. prudnickim, w gminie Biała
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zygmunt Poniatowski, Mały słownik religioznawczy, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1969, str. 83
- ↑ Aleksander Gieysztor wywodzi nazwę od čerti – „ciąć”, czyli od okaleczonej postaci, bądź od čarь – „czar”. Mitologia Słowian, 1982, s. 81.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej M Kempiński, Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Warszawa: Iskry, 2001, ISBN 83-207-1629-2, OCLC 297716845.
- Podgórscy B. i A., Wielka Księga Demonów Polskich - leksykon i antologia demonologii ludowej, Wydawnictwo KOS, Katowice 2005. ISBN 83-89375-40-0
