Karczownik ziemnowodny
| Arvicola amphibius[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
karczownik ziemnowodny | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Karczownik ziemnowodny[5][6], polnik ziemnowodny[4], szczur wodny[4][7], dawniej także karczownik[4][8] (Arvicola amphibius) – gatunek gryzonia z podrodziny karczowników w rodzinie chomikowatych. Zamieszkuje brzegi wód Europy oraz północnej i środkowej Azji. Spotykany jest nad wodami, a także na łąkach i polach uprawnych, w lasach oraz w sadach[4]. Żyją do 4 lat[9].
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku Arvicola terrestris stosowane były nazwy: polnik ziemnowodny[4], szczur wodny[4][7], a także karczownik[4][8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano nazwę karczownik ziemnowodny, rezerwując nazwę „karczownik” dla rodzaju Arvicola[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość tułowia z głową 13–25 cm, ogona 6–15 cm[4]. Sierść w części grzbietowej jasnobrązowa, ciemnobrązowa lub prawie czarna. Od spodu jest biaława, rzadziej z żółtym nalotem. Ogon jest słabo owłosiony. Uszy i oczy są małe[4].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Karczownik ziemnowodny kopie rozległe systemy nor z gniazdem i spiżarniami. Populacje mieszkające w oddaleniu od zbiorników wodnych i cieków większą część życia spędzają pod ziemią. Osobniki nadwodne konstruują gniazda z części trzcin. Układają je na wodzie lub zawieszają wśród roślin nadbrzeżnych. Karczownik ziemnowodny wykazuje aktywność głównie nocą. Prowadzi samotniczy tryb życia, jest zwierzęciem bardzo ostrożnym[10]. Nie zapada w sen zimowy[4].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Okres godowy karczownika ziemnowodnego rozpoczyna się, w zależności od warunków atmosferycznych, w lutym bądź marcu i trwa przez całe lato, aż po początek zimy. Po ciąży trwającej 21 dni samice rodzą 2-4[3]lub 3-4 razy w ciągu roku, w miotach 6-8[4] lub 4-6 młodych[3].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Karczownik ziemnowodny jest wszystkożercą. Żywi się zarówno pokarmem roślinnym, w tym podziemnymi częściami roślin, ale także małymi kręgowcami. Poluje na małe ryby[4], mięczaki i owady[3]. Magazynuje zapasy pokarmu. Jest uznawany za szkodnika upraw rolniczych. Podgryza korzenie drzew owocowych i leśnych[4]. Na karczowniki ziemnowodne poluje między innymi introdukowana norka amerykańska; piżmak amerykański konkuruje z nim o pokarm i siedliska[3].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Karczownik ziemnowodny zamieszkuje tereny w niemal całej Europie oraz w zachodniej i środkowej części Azji, aż po Mongolię i jezioro Bajkał[4][3]. W Polsce występuje powszechnie w całym kraju[4].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Polsce karczownik ziemnowodny jest objęty częściową ochroną gatunkową[11][12].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Ssaki Polski
- karczownik górski, karczownik mniejszy (Arvicola scherman)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Arvicola amphibius. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 6 listopada 2009]
- ↑ Arvicola terrestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2009-11-06] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Arvicola amphibius'"`UNIQ--ref-00000004-QINU`"', [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ S. Gałecki, J.Kabała, J. Kochman, W.Węgorek: Encyklopedia ochrony roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1963, s. 304.
- ↑ a b Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, u̇zywane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1894.
- ↑ a b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ Sławomir Wąsik, Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 60, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27].
- ↑ Sławomir Wąsik, Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 59, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].