Klasno
| część miasta Wieliczki | |
 Klasno, widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Wieliczki |
20 marca 1934[1] |
| SIMC |
0952290 |
Położenie na mapie Wieliczki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wielickiego  | |
Położenie na mapie gminy Wieliczka  | |
| 49°58′44,4000″N 20°02′20,4000″E/49,979000 20,039000 | |
Klasno – część miasta Wieliczka, dawna osada Żydów w północnej Sierczy, która nabrała charakteru miejskiego pod koniec XVIII wieku stając się południowo-zachodnim przedmieściem Wieliczki, a w 1934 została włączona w granice tego miasta.
Klasno jako osada izraelicka powstała po wydaniu przez króla Zygmunta Augusta w 1525 roku zakazu osiedlania się Żydów w Wieliczce. Zakaz ten potwierdzano kilkukrotnie w kolejnych dziesięcioleciach i utrzymywano go do roku 1867. Zakaz wiązał się z chęcią wyeliminowania lub ograniczenia udziału Żydów w handlu solą z wielickiej żupy, ale i np. w wyszynku gorzałki.
Dynamiczny rozwój Klasna nastąpił po I rozbiorze Polski, dzięki wsparciu Ignacego Przychockiego, właściciela Sierczy[2]. Klasno doczekało się wówczas zwartej zabudowy i stało się lokalnym ośrodkiem życia społeczności żydowskiej liczącej pod koniec XVIII wieku ok. 200–300 osób, w drugiej połowie XIX wieku około 600 osób. Utrzymywała tu ona dwie świątynie (zob. Stara Synagoga w Wieliczce, żydowska modlitewnia w Wieliczce (ul. Wiejska)), najprawdopodobniej wraz z chederem, mykwę oraz przytułek, a żydowscy mieszkańcy prowadzili m.in. młyn, browar, gorzelnię, garbarnię i piekarnię.
W roku 1878 zabudowę Klasna strawił pożar, co w połączeniu ze zniesieniem zakazu osiedlania się Żydów w Wieliczce, na mocy konstytucji Austro-Węgier z 1867 r., doprowadziło do przeniesienia się znacznej części ludności żydowskiej do centrum Wieliczki, o czym świadczy choćby budynek dawnej synagogi przy ul. Seraf. 1 stycznia 1934 r. Klasno zostało włączone w granice administracyjne Wieliczki[3].
W latach 1939–1942 na terenie Klasna i w okolicach wielickiego Rynku niemieccy okupanci skoncentrowali ludność żydowską z okolicznych miejscowości, w tym Krakowa, Podgórza, Dobczyc, Gdowa itd. W szczytowym momencie przebywało tu od 7000 do 11 000 Żydów. Choć istniał taki plan, getta rozumianego jako zamknięta dzielnica mieszkaniowa dla Żydów w Wieliczce jednak nie utworzono, ponieważ w sierpniu 1942 r. większość zgromadzonych tu Żydów wywieziono do obozów w Bełżcu, Stalowej Woli i Płaszowie. Część rozstrzelano na terenie cmentarza żydowskiego w Wieliczce (Grabówkach) i w Puszczy Niepołomickiej.
Obecnie Klasno pozostaje mało reprezentacyjną dzielnicą Wieliczki, gdzie ślady obecnej tu przez wieki społeczności żydowskiej pozostają niemal całkowicie nieupamiętnione.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990.
- Mieczysław Skulimowski: Zagłada szpitala żydowskiego w Wieliczce w 1942 roku, [w:] Przegląd lekarski 1966, nr 1.
- Wieliczka: dzieje miasta (do 1980), red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków 1990.
- Urszula Żyznowska, Anna Krzeczkowska, Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie, oprac. graficzne: Karolina Wałaszek, Siercza 2012
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Klasno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 119.
- Zarys historii Klasna w portalu sztetl.org.pl
- Informacje o Żydach wielickich
- Informacje o wielickim getcie
