Białykał
51°33′11″N 17°03′20″E/51,553056 17,055556| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
ok. 150 |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
63-920[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PRA |
| SIMC |
0374031 |
Położenie na mapie gminy Pakosław  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu rawickiego  | |
| 51°33′11″N 17°03′20″E/51,553056 17,055556[1]
| |
Białykał (do 1999 roku – Biały Kał) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie rawickim, w gminie Pakosław.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. W 1531 przy opisie granic Wielkopolski i Śląska odnotowane zostało bagno pod nazwą Byalli Kal, a w 1549 Byalla Kalya. Znajdowało się ono w pobliżu obecnej osady Biały Kał i prawdopodobnie od niego właśnie wieś uzyskała swoją nazwę[3].
Osada w XVI wieku leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego blisko granicy z Dolnym Śląskiem. W 1531 w okolicy bagna Biały Kał odnotowany został stary kopiec graniczny, postawiony przez właścicieli dóbr śląskich panów Curthbach. Przebiegała przez niego granica pomiędzy Pakosławiem leżącym w Polsce, a Żmigrodem i Piotrkosicami leżącymi w Księstwie Śląskim. W archiwalnym recesie granicznym odnotowano, że całe bagno należy do Polski, a poddani z obu stron granicy mieli prawo łowić w nim ryby tak samo jak w innych nadgranicznych bagnach. Kolejny archiwalny dokument z 1548 podaje, że w podziale lasów należących do wsi Pakosław wytyczono granicę od rzeki Orla do granicy śląskiej, która przechodziła przez las Jasień (w zapisie oryginalnym Yaszien) oraz koło Białego Kału.
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana wówczas jako Białykał należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kröben (krobskim) w rejencji poznańskiej[4]. Białykał należał do okręgu jutroszyńskiego tego powiatu i stanowił część majątku Pakosław, którego właścicielem był wówczas (1846) książę Pignatelli[4]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 206 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 27 dymów (domostw)[4].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie leszczyńskim.
Publikacja z 1964 roku podaje, że Białykał jest jedną z miejscowości występowania grupy Hazaków[5].
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Białykał”[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 5051
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 27 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Chmielewski 1982 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 230.
- ↑ Ludwik Gomolec: Wielkopolskie grupy regionalne i lokalne nazwy ludności wiejskiej. W: red. Józef Burszta: Kultura ludowa Wielkopolski. T. 2. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1964, s. 26.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I, (A – H), hasła „Biały Kał”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 40. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Białykał, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 198.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
